Wat is traditioneel quilten?

Dat is eigenlijk best een lastige vraag. Het is de klassieke vorm van een quilt zoals we die allemaal kennen. Een zoektocht op internet met de zoekterm “traditioneel quilten” of “traditionele quilt” levert vooral veel verwijzingen op naar Pinterest met foto’s van quilts met driehoeken, sterren, blokken, huisjes en mandjes.

De geschiedenis van de traditionele quilt

Quilten zou zijn ontstaan als een manier om de mens te beschermen tegen kou (Bron: Bernina). Twee lagen stof met een vulling ertussen die wordt vastgezet met naaisteken. De Romeinen, die leefden van ongeveer 600 v. Chr. tot ongeveer 200 na Chr. maakten al gebruik van quilttechnieken voor matrassen en dekens. De kruisvaarders (rond 1100 na Chr.) droegen gequilte jassen om zich te beschermen tegen de kou en omdat de ruwe harnassen niet zo lekker zaten. Zij verspreiden de techniek verder tijdens hun tochten. In de 18^e eeuw werd het quilten in Europa voornamelijk gebruikt voor kleding: vesten voor de mannen en rokken voor de vrouwen.

Zo’n 300 jaar geleden namen Europese immigranten de kleding, de lappendekens en de technieken om deze te maken mee naar Amerika. Hier groeide het quilten uit tot een traditie waarbij vaak heel persoonlijke quilts werden gemaakt voor speciale gelegenheden zoals een huwelijk of een geboorte. 

Quilten in Nederland

An Moonen beschrijft in haar boek “Geschiedenis van de Nederlandse quilt” (2008) het ontstaan en de ontwikkeling van het quilten in Nederland. De onderstaande beschrijving is dan ook op haar boek gebaseerd.  Doorgestikte dekens, gemaakt van hele lappen, zijn in Nederland al zeker sinds de middeleeuwen bekend. Toentertijd waren ze vooral van zijde en van handbeschilderde Indiase sitsen gemaakt en werden ze gebruikt door rijke families.

Aan het eind van de achttiende eeuw komt het lapjeswerk, of patchwork, in de mode. Er werden toen vooral lapjes gebruikt in de vorm van een driehoek. Waarschijnlijk omdat deze hoeken makkelijk te knippen zijn uit restjes stof en op veel manieren verwerkt kunnen worden. Ook was het gebruikelijk om lichte en donkere lapjes afwisselend te gebruiken voor een licht-donker effect. Deze techniek werd zelfs zo populair dat dit patchwork typerend voor Nederland genoemd kan worden (“de Hollandse driehoek”).

Rond 1830 werden de zeshoek en schuine ruit vaker gebruikt in lappendekens. Dit komt waarschijnlijk door het aanbieden van patronen ervan in handwerktijdschriften van die tijd. De zeshoekpatronen, ook wel mozaïekwerk genoemd, werden behoorlijk populair. Tot ongeveer 1800 werden randen op de stof geschilderd of gedrukt. Na die periode worden meestal losse gedrukte randen als afwerking gebruikt (randstof).

In de eerste 75 jaar van de twintigste eeuw lijkt het patchwork aan populariteit ingeboet te hebben. Er zijn niet veel lappendekens uit die tijd bewaard gebleven. De lappendekens die wel bewaard zijn gebleven, laten zien dat er vooral veel verschillende soorten lappendekens en patchworkdekens worden gemaakt. Dus er is een grote verscheidenheid aan kleuren en motieven. Met de komst van de naaimachine (al rond 1865) en de steeds groter wordende verscheidenheid aan soorten lappen, materialen en patronen worden de mogelijkheden steeds groter. In 1972 werd de interesse in het quilten in Nederland nieuw leven ingeblazen door de komst van de tentoonstelling van Amerikaanse quilts in het Stedelijk museum in Amsterdam.

Het doorstikken

Een kenmerk van een traditionele quilt is dat deze wordt doorgestikt. De drie lagen: bovenkant (top), vulling en achterkant stof worden met naaisteken met elkaar verbonden. An Moonen (2008) beschrijft dat de onderstaande technieken van doorstikken in de 18^e eeuw werden gebruikt voor het quilten. Dat zijn methoden die overigens ook vandaag de dag gebruikt kunnen worden:

• Rijgsteken in rechte of diagonale lijnen
• Doorstikwerk waarbij het patroon op de achterkant van de stof wordt aangebracht
• Doorstikwerk waarbij aan de voorkant lijnen op de stof worden aangebracht die bij het stikken worden gevolgd
• Doorstikken door het patroon van de stof aan de voorkant te volgen
• Doorstikken waarbij het patchwork patroon aan de voorkant wordt gevolgd (de naad doorstikken, “stitch in the ditch”)

Typen traditionele quilts

Traditionele quilts kunnen in een aantal typen worden onderverdeeld. Veel voorkomende typen staan hieronder genoemd. Deze indeling is gebaseerd op het boek “de Quiltbijbel” van Linda Clements uit 2017. Hierbij dient vermeld te worden dat deze indeling geen betrekking heeft op de geschiedenis van de Nederlandse quilt zoals hierboven beschreven. De hieronder vermelde typen hebben een Amerikaanse oorsprong. Ook het systeem van het maken van blokken is Amerikaans en wordt in antieke Nederlandse quilts niet of nauwelijks gebruikt.

• De “Albumquilt”: Deze quilt bevat blokken waarop afbeeldingen zijn weergegeven die een bijzondere betekenis hebben, net zoals een fotoalbum. De blokken kunnen van patchwork gemaakt zijn en/of er kunnen motieven op geappliqueerd zijn. Een bekend voorbeeld hiervan is de Baltimore Album quilt.
• De “Charmquilt”: De bedoeling hierbij is om zoveel mogelijk verschillende lapjes te verwerken tot een quilt. De lapjes kunnen bijvoorbeeld met elkaar geruild worden voor een zo divers mogelijke samenstelling van lapjes. De lapjes zijn meestal vierkant, rechthoekig of een driehoek.
• De “Medaillonquilt”: Dit type quilt bestaat uit een centraal middenstuk met daar omheen verschillende randen.
• De “Sampler quilt”: Er worden blokken gemaakt in verschillende technieken of met verschillende vormen om vaardigheden op te doen met de technieken. Door symmetrie aan te brengen in de kleuren, in de blokken of in de technieken wordt ervoor gezorgd dat de quilt een eenheid is.
• De “Scrap quilt”: Hierbij worden kleine restjes stoffen (‘scraps’) gebruikt om een quilt te maken. Vaak worden dezelfde figuren gebruikt, bv. vierkanten of sterren...

…